Monetarizm Nedir?

Chicago Merkezli İktisadi Düşünce Ekolü: Monetarizm

Monetarizm, ekonomik politikaların uygulanması ve ekonomik sorunların çözümüne ilişkin bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, ekonomik büyüme ve istihdamın, para arzının kontrol edilmesi yoluyla sağlanabileceği teorisine dayanır.

Monetaristler, enflasyonun nedeni olarak para arzındaki artışı görürler. Bu nedenle, para arzının kontrolü üzerinde yoğunlaşırlar ve ekonomik büyümeyi ve istihdamı sağlamak için para politikası araçlarının kullanılması gerektiğini savunurlar.

Monetarizm, Milton Friedman gibi ekonomistler tarafından 1960’larda geliştirildi. Friedman, para arzının kontrolünün ekonomik büyüme ve istihdamı sağlamak için en önemli araç olduğunu savundu. Ona göre, merkez bankaları para arzını sıkılaştırdığında enflasyon düşerken, para arzını genişlettiğinde enflasyon artar.

Monetarizm, Keynesyen ekonomiye karşıt bir yaklaşımdır. Keynesyen ekonomi, devlet harcamalarının ekonomik büyümeyi ve istihdamı artırabileceğini savunurken, monetaristler para arzını kontrol etmenin daha etkili bir yolu olduğunu düşünürler. Ancak, günümüzde birçok ekonomist, iki yaklaşımın da bazı avantajları olduğunu ve bunların birbirini tamamlayabileceğini düşünmektedir.

Monetarizmin Ortaya Çıktığı İktisadi ve Siyasi Ortam

Monetarizm, 20. yüzyılın ortalarında ABD’de ortaya çıkmış bir iktisadi düşünce akımıdır. Bu düşünce akımının ortaya çıkmasında, 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde ABD’de yaşanan ekonomik sorunlar ve İkinci Dünya Savaşı sonrası Bretton Woods sistemi gibi para politikalarının da etkisi oldu.

II. Dünya Savaşı sonrasında ABD, diğer ülkelerin savaş sırasında topladığı altın karşılığı Amerikan doları vererek savaşı finanse etti. Bu nedenle, dünya doların gücüne ve ABD ekonomisine bağımlı hale geldi. Ancak, savaş sonrasında ABD ekonomisinde enflasyon artmaya başladı ve 1970’lere kadar sürdü. Bu enflasyonun ana nedeni, Vietnam Savaşı ve ABD’nin sosyal programlarına ayrılan yüksek bütçe nedeniyle para arzının artmasıydı.

Bu dönemde, ekonomist Milton Friedman, para arzının kontrol edilmesinin enflasyonu durdurmanın tek yolu olduğunu savunan bir görüş benimsemiştir. Friedman, enflasyonun temel sebebinin para arzındaki artış olduğunu düşünerek, merkez bankalarının para arzını sıkılaştırması gerektiğini savunmuştur. Bu yaklaşım, para arzının kontrolüne dayalı bir ekonomik politikayı öne çıkaran monetarizm adı verilen bir ekonomik düşünce akımının ortaya çıkmasına yol açtı.

Bunun yanı sıra, 1970’lerde yaşanan petrol krizi de monetarizmin yayılmasında etkili oldu. O dönemde, petrol fiyatları yükselmeye başladı ve enflasyon oranları arttı. Bu durum, para politikasının önemini vurgulayan monetarist yaklaşımın benimsenmesine yol açtı.

Sonuç olarak, monetarizm, ABD’nin 1970’lerde yaşadığı enflasyon sorunlarına karşı ortaya çıkmış bir iktisadi düşünce akımıdır. Milton Friedman’in para arzının kontrol edilmesi gerektiği tezi, monetarizmin temel varsayımlarından biridir ve günümüzde de ekonomik politika yapıcılar tarafından dikkate alınmaktadır.

Monetarizmin Temel Varsayımları ve Argümanları

Monetarizm, ekonomik politikaların uygulanması ve ekonomik sorunların çözümüne ilişkin bir yaklaşımdır. Monetaristlerin temel varsayımları şunlardır:

1. Para arzı enflasyonun temel nedenidir: Monetaristler, enflasyonun temel nedeninin para arzındaki artış olduğunu savunurlar. Para arzının artması, fiyatları yükseltir ve enflasyona neden olur.
2. Para arzının kontrolü ekonomik büyümeyi ve istihdamı sağlar: Monetaristler, para arzının kontrol edilmesinin ekonomik büyüme ve istihdamın sağlanması için en önemli araç olduğunu düşünürler. Para arzındaki artışın enflasyonu tetiklediği ve ekonomik istikrarsızlık yarattığına inanırlar.
3. Para arzının esnekliği: Monetaristler, para arzının esnek olduğunu ve merkez bankalarının para arzını kontrol edebileceğini düşünürler. Bu nedenle, para arzının kontrol edilmesi için para politikası araçlarının kullanılması gerektiğini savunurlar.
4. Yavaş ve esnek fiyat ayarlaması: Monetaristler, fiyatların yavaş ve esnek bir şekilde ayarlandığını düşünürler. Bu nedenle, para arzındaki artışın hemen fiyatları etkilemeyeceğini ve enflasyonun ortaya çıkması için zaman gerektiğini savunurlar.
5. İnsanların rasyonel davranışları: Monetaristler, insanların ekonomik kararlarında rasyonel davrandıklarını ve ekonomik kararlarının en iyi çıkarlarına göre yapıldığını varsayarlar.

Bu varsayımlar, monetaristlerin ekonomik politikalarının temelini oluşturur. Para arzının kontrol edilmesinin önemini vurgularlar ve enflasyonla mücadelede para politikasının etkili bir araç olduğunu savunurlar.

Monetarizm, para arzının ve para politikasının ekonomik istikrarın anahtar faktörleri olduğunu savunur. Monetarizmin temel argümanları ise şunlardır:

1. Para arzı ve enflasyon arasındaki doğrudan ilişki: Monetaristler, para arzındaki artışın enflasyonun ana nedeni olduğunu düşünürler. Para arzı arttıkça, mal ve hizmet talebi de artar. Talepteki artış, fiyatları yükseltir ve enflasyona neden olur. Bu nedenle, enflasyonla mücadelede para arzını kontrol etmek önemlidir.
2. Para talebi: Monetaristler, para talebinin nominal gelir ve faiz oranlarına bağlı olduğunu savunurlar. Nominal gelir arttıkça, insanlar daha fazla para talep ederler. Faiz oranları düştükçe, insanlar daha az para biriktirmeyi tercih ederler. Monetaristler, insanların para talebinin değişmediği varsayımını reddederler.
3. Rasyonel beklentiler: Monetaristler, insanların ekonomik olaylar hakkında rasyonel beklentilere sahip olduklarını ve bu beklentilerine göre davrandıklarını düşünürler. Örneğin, enflasyonun artacağına inanan insanlar, fiyatların artacağı beklentisiyle mal ve hizmet talebinde artış yapabilirler. Bu nedenle, ekonomi politikalarının sonuçları üzerinde etkili olmak için rasyonel beklentileri dikkate almak önemlidir.
4. Açık piyasa işlemleri: Monetaristler, para arzını kontrol etmek için açık piyasa işlemlerini kullanmanın en etkili yol olduğunu düşünürler. Merkez bankaları, açık piyasa işlemleri yoluyla para arzını kontrol edebilirler. Para arzındaki artışı sınırlamak için, merkez bankaları devlet tahvilleri gibi varlıkları satın alabilirler. Para arzındaki düşüşü teşvik etmek için, merkez bankaları varlıklarını satabilirler.
5. Fiyat istikrarı: Monetaristler, fiyat istikrarının ekonomik büyüme ve istihdam için hayati önem taşıdığını düşünürler. Fiyat istikrarının sağlanması, enflasyonun yarattığı belirsizliği azaltır ve işletmelerin yatırım yapmalarını teşvik eder. İstikrarlı fiyatlar ayrıca, işletmelerin üretim maliyetlerini öngörebilmelerine yardımcı olur ve istihdamı artırır.

Monetarist Ekolün Önde Gelen Temsilcileri

Yukarıda da bahsedildiği gibi monetarizmin doğuşu genellikle Milton Friedman’ın temsilciliğini yaptığı Chicago Okulu ile ilişkilendirilmektedir. Nobel ödüllü Friedman’a ek olarak önde gelen pek çok diğer iktisatçı da monetarist ekolün argümanlarını doğrulayan çalışmalar gerçekleştirmişlerdir. Bu isimlerden bazıları aşağıdaki gibidir:

1. Milton Friedman
2. Anna Schwartz
3. Karl Brunner
4. Allan H. Meltzer
5. David Laidler
6. Robert Lucas
7. Bennett T. McCallum
8. Edward C. Prescott
9. John B. Taylor
10. Michael Woodford.

Monetarizme Yönelik Eleştiriler

1. Monetarizm, piyasaların gerçek dünyadaki karmaşıklığına yeterince dikkat etmez. Bu nedenle, tüm ekonomik sorunların sadece para arzı üzerinden çözülebileceğini iddia etmek gerçekçi değildir.
2. Monetarist politikalar, reel ekonomide uzun süreli işsizlik, düşük büyüme ve yüksek enflasyon riski taşıyabilir. Monetarizm, özellikle işsizlik ve ekonomik büyüme açısından sınırlı bir bakış açısına sahiptir.
3. Monetarist politikaların, özellikle düşük faiz oranları, tüketici borcu ve yüksek riskli yatırım gibi finansal risklere yol açabileceği ve finansal istikrarsızlık yaratabileceği düşünülmektedir.
4. Monetarizmin para arzı hedeflemesi, işsizlik ve enflasyon arasındaki ilişkiyi yeterince açıklayamaz. İşsizlik ve enflasyon arasındaki ilişki oldukça karmaşıktır ve sadece para arzı düzeyi üzerinden çözülemez.
5. Monetarizm, kamu politikası yapıcılarının faiz oranlarını veya para arzını kontrol etmesi gerektiğine inanır. Ancak, bu yaklaşımın dünya ekonomisindeki gelişmelere göre yeterince esnek olmayabileceği ve makroekonomik krizler gibi beklenmedik olaylarla başa çıkmak için yeterli araçlara sahip olmayabileceği düşünülmektedir.
6. Monetarizmin, ekonominin diğer unsurları ile etkileşimlerini yeterince hesaba katmadığı iddia edilmektedir. Örneğin, ekonomik politikaların sadece para arzına değil, aynı zamanda vergilere, harcamalara, döviz kuru politikalarına, ticaret politikalarına ve diğer faktörlere bağlı olduğu düşünülmektedir.

Bu eleştiriler, Monetarizmin yalnızca bir bakış açısı olduğunu ve ekonomik sorunların çözümü için farklı teorilerin ve yaklaşımların da dikkate alınması gerektiğini göstermektedir.

Monetarizm Hakkında Bilgi Alınabilecek Diğer Kaynaklar

1. Federal Reserve Bank of St. Louis: Monetarizmin önde gelen temsilcilerinden biri olan Milton Friedman’ın etkisi ile kurulmuş olan St. Louis Fed, monetarizm konusunda oldukça kapsamlı bir kaynak sunar. Bu kaynakta, monetarizm hakkında genel bilgilerin yanı sıra, ekonomi politikalarında para arzı, enflasyon, para politikası ve diğer konular da ele alınır.
2. Investopedia: Finans ve yatırım konularında kapsamlı bilgi sunan Investopedia, monetarizm hakkında da ayrıntılı bilgiler verir. Site, monetarizmin temel prensiplerini, tarihsel arka planını ve etkilerini anlatır.
3. Khan Academy: Eğitim ve öğrenim konusunda uzmanlaşmış olan Khan Academy, monetarizm hakkında temel bilgiler sunar. Site, para arzı, para talebi ve para politikası konularını ele alır.
4. Economicshelp.org: İktisadi konular hakkında bilgi sunan birçok kaynak arasında, Economicshelp.org, monetarizm hakkında da ayrıntılı bilgi verir. Site, monetarizmin temel ilkeleri, para arzı, enflasyon, para politikası ve diğer konuları ele alır.
5. Oxford University Press: Ekonomi konularında kitap yayımlayan Oxford University Press’in internet sitesinde, monetarizm hakkında da oldukça kapsamlı bilgiler verilir. Site, monetarizmin tarihi, teorisi ve uygulamasını anlatır.